Nhà máy đóng tàu Ba Son đã đi vào lịch sử Sài Gòn xưa như một địa danh huyền thoại, nơi khởi nguồn cho sự phát triển của nền công nghiệp chế tạo, cái nôi của giai cấp công nhân và là bàn đạp quan trọng cho mọi thắng lợi của chiến tranh sau này.
Hãy cùng tìm hiểu lịch sử của nhà máy đóng tàu Ba Son. Giải thích tại sao nó được di chuyển? Và hướng phát triển của Quỹ đất vàng Ba Son City trong thời gian tới trong bài viết sau đây.
Quá trình hình thành nhà máy đóng tàu Ba Son?
Nhà máy đóng tàu Ba Son (Ba Son Shipyard) tiền thân là một xưởng đóng tàu nằm ở ngã ba sông, tiếp giáp giữa sông Sài Gòn và rạch Thị Nghè. Xưởng trải rộng trên diện tích 26 ha , với diện tích thông thủy 2000m2 , trong đó có 6 cầu cảng với tổng diện tích 750m2 . Năm 1861, dưới thời Pháp thuộc, chính phủ Pháp bắt đầu xây dựng một gò đất nhỏ và đóng trại tại xưởng đóng tàu. Mục đích là sửa chữa tàu chiến, dùng cho việc xâm lược nước ta.
Tháng 4 năm 1863, chính quyền Pháp tổ chức, xây dựng và chính thức đưa xưởng đóng tàu Ba Son vào hoạt động. Nhà máy đóng tàu Ba Son lúc bấy giờ đã được mở rộng , với hơn 2.000 kỹ sư và gần 2.000 công nhân lành nghề . Đặc biệt:
- Hơn 100.000 m2 kho, xưởng sản xuất và phòng làm việc.
- Hơn 13.000 m2 đất đắp bờ bao. Có 02 bến chìm: rộng 10.000 tấn , U nhỏ hơn 2.000 tấn.
- Một km cầu tàu, hơn 4 km đường nhựa.
- 02 giàn khoan nổi có sức nâng 2000 và 8500 tấn , một kè dài hơn 120m .
Qua 2 cuộc chiến
Trải qua hơn một thế kỷ bị kìm kẹp, đàn áp, chịu nhiều mất mát, hy sinh, giai cấp công nhân Ba Son đã từng bước phát triển thành một tổ chức đoàn kết, luôn mang trong mình tinh thần đấu tranh cách mạng, vì mục tiêu giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do cho nhân loại. Tổ quốc. Cùng với công nhân và nhân dân Gia Định lúc bấy giờ, công nhân Ba Son đã có nhiều hành động cụ thể (như trốn vào vùng căn cứ cách mạng, tháo dỡ thiết bị, máy móc, công cụ để tham gia xây dựng, xưởng sản xuất). căn cứ ở ngoại thành Sài Gòn – Gia Định,…) đã làm dấy lên các phong trào đấu tranh, nhiều cuộc bãi công mạnh mẽ như:
- Các cuộc đình công năm 1912, 1925, 1936, 1939.
- khởi nghĩa 1945.
- Trong đó, cuộc đình công ngày 4 tháng 8 năm 1925 là tiêu biểu nhất. Đánh dấu bước trưởng thành của phong trào công nhân Việt Nam, thể hiện tinh thần cộng sản quốc tế cao cả trong thời kỳ cầm tù chiến hạm Michelet và các tàu chiến khác của Pháp. Cùng với đó là việc làm thất bại ý đồ đàn áp phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân ở Quảng Châu – Trung Quốc.
Trong chặng đường gian khổ của hai cuộc kháng chiến ấy, nhiều thế hệ công nhân Nhà máy đóng tàu Ba Son đã ngã xuống, hàng trăm công nhân đã trở thành những cán bộ ưu tú của Đảng, nhà nước và quân đội như: Lý Chính Thắng, Đào Sơn Tây, Lê Văn Lương, Ngô Văn Nam, Nguyễn Đình Chính, Nguyễn Văn Nghị, Đoàn Văn Bơ, Võ Thành Công… Trong đó tiêu biểu có Chủ tịch Tôn Đức Thắng. Tên ông cũng được đặt tên trên con đường chạy dọc bờ sông Sài Gòn nối liền khu di tích Ba Son ngày nay.
Sau khi giải phóng
Từ sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng 30/4/1975, với những kinh nghiệm có được trong thời kỳ Pháp thuộc cộng với việc không ngừng học hỏi, nâng cao tay nghề, công nhân Nhà máy đóng tàu Ba Son luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ.
- Sửa chữa, đóng mới tàu thuyền, phương tiện nổi cho Hải quân và Cảnh sát biển.
- Đóng mới và sửa chữa các loại phương tiện vận tải đáp ứng yêu cầu của khách hàng trong nước (các công ty vận tải, dầu khí tại Việt Nam) và nước ngoài như: Nga, Ukraine, Đan Mạch, Thụy Sĩ, Tây Đức, Hà Lan, Hy Lạp, Singapore, Malaysia, Thái Lan, Lào, Campuchia…
Nhà máy đóng tàu Ba Son đang trên đà phát triển hưng thịnh và đã sửa chữa hàng trăm lượt tàu biển quốc tế. Có những con tàu đến 30.000 tấn và sửa chữa ngoài khơi những con tàu trên 150.000 tấn, thu nhiều ngoại tệ cho đất nước.
Ngày 01/01/1978, dưới sự lãnh đạo của Bộ Quốc phòng Việt Nam, tên gọi Công ty Ba Son ra đời, trực thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng nay là Tổng Công ty Ba Son. Phạm vi hoạt động của công ty cũng được mở rộng thêm nhiều ngành nghề mới như tái chế phế liệu kim loại, khai thác cát, kinh doanh bất động sản, máy móc, chế biến gỗ, kho bãi và vận chuyển hàng hóa, v.v.
Có thể thấy, Nhà máy đóng tàu Ba Son có lịch sử lâu đời gắn liền với quá trình đấu tranh cách mạng vẻ vang của dân tộc ta. Là dấu tích xưa của một công trường thủ công lớn và là một trong những cái nôi của giai cấp công nhân Việt Nam, Công hội đỏ và ngày nay là Công hội.
Vì sao di dời nhà máy đóng tàu Ba Son?
Nhà máy đóng tàu Ba Son hay cảng Ba Son ngày nay nói chung có tầm quan trọng rất lớn đối với Sài Gòn. Không chỉ mang giá trị lịch sử, mà còn là “đòn bẩy” thúc đẩy sự phát triển hưng thịnh của Thành phố.
Tuy nhiên, do nằm ở trung tâm thành phố nên thường xuyên xảy ra tình trạng kẹt xe, ô nhiễm môi trường do khói bụi từ các xưởng cơ khí… Nói cách khác, trong bối cảnh hiện nay, nhiệm vụ của một xưởng đóng tàu ngay giữa trung tâm kinh tế đầu tàu không còn phù hợp. Cần thay đổi quy hoạch để đồng bộ với các công trình hạ tầng kỹ thuật khác trong khu vực như cầu Thủ Thiêm 2, tuyến tàu điện ngầm số 1 (đoạn đi ngầm từ ga Nhà hát Thành phố đến ga Ba Son).
Theo đó, UBND thành phố cũng chấp thuận chủ trương xây dựng Khu trung tâm phức hợp Sài Gòn – Ba Son tại khu chức năng số 3 của lõi trung tâm. Định hướng sẽ trở thành trung tâm phức hợp tập trung cao tầng, đồng bộ về xã hội và dịch vụ kỹ thuật, kinh doanh phát triển.
Xây dựng khu đô thị phức hợp Sài Gòn – Ba Son
Nằm ngay trung tâm quy hoạch trung tâm thành phố, Nhà máy đóng tàu Ba Son được dời về xây dựng khu trung tâm phức hợp Sài Gòn – Ba Son.
Có diện tích 25,29 ha, phía Đông – Đông Nam giáp sông Sài Gòn, phía Tây Nam giáp đường Tôn Đức Thắng, cầu Thủ Thiêm 2, phía Tây – Tây Bắc giáp đường Nguyễn Hữu Cảnh, phía Bắc giáp kênh Thị Nghè. Là khu đô thị mới đa chức năng bao gồm:
- Tòa nhà công cộng.
- Công viên cây xanh (47.602 m2) được bố trí dọc bờ sông Sài Gòn với 2 tán cây lớn hướng sông Sài Gòn về phía đường Nguyễn Hữu Cảnh.
- Khu nhà ở. Gồm nhóm nhà biệt thự (diện tích đất 16.988 m2) gồm 63 căn, 3-4 tầng, khu hỗn hợp (51.867 m2) 2-50 tầng.
- Khu phức hợp có quy mô 142.625 m2 (gồm các nhóm biệt thự, chung cư, thương mại dịch vụ và văn phòng cho thuê.).
- Khu thương mại – dịch vụ – văn phòng có tổng diện tích 110.295 m2 bao gồm đất văn phòng (tòa nhà văn phòng 60 tầng), khách sạn (11.053 m2).
- Không gian văn hóa, giải trí.
- Hệ thống giao thông (gồm đường Tôn Đức Thắng, Nguyễn Hữu Cảnh và đường ven sông), mặt bằng ga tàu điện ngầm…
- Hạ tầng kỹ thuật đô thị (gồm 14 làn xe, dài hơn 4 km với gần 70.000 m2). Ga tàu điện ngầm Ba Son (Tuyến số 1) tại khu vực Công viên đầu cầu Thủ Thiêm 2 là quan trọng nhất.
- Khu văn hóa và bảo tồn (6.001 m2).
Quy mô dân số 10.695 người, bố cục toàn khu là các công trình cao tầng dọc đường Tôn Đức Thắng, Nguyễn Hữu Cảnh, Thị Nghè được bố trí cao dần tạo không gian mở hướng ra bờ sông Sài Gòn. Hành lang bảo vệ bờ sông Sài Gòn tối thiểu 50m, rạch Thị Nghè tối thiểu 20m. Đảm bảo phù hợp với quy hoạch thủy lợi chống ngập úng của thành phố.
*Tiến triển:
- Vingroup đã quy hoạch khu phức hợp Sài Gòn – Ba Son giai đoạn 1 với diện tích hơn 10 ha cho dự án căn hộ – biệt thự Vinhomes Golden River.
- Giai đoạn 2 do Masterise Homes làm chủ đầu tư với dự án Grand Marina Saigon tại Quận 1. Gồm 8 tòa tháp căn hộ và tòa nhà văn phòng 60 tầng hiện đang được xây dựng. Quy hoạch toàn khu dự kiến hoàn thành vào năm 2024.
Khu bảo tồn văn hóa
Với diện tích hơn 6000m2, Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng tại Nhà máy đóng tàu Ba Son và các khu đất liền kề đã được công nhận là di tích lịch sử và đã được tu bổ, bảo tồn.
Khu đất này tọa lạc tại địa chỉ số 2 Tôn Đức Thắng, phường Bến Nghé, quận 1. Trong quá trình cải tạo phải đảm bảo sự hài hòa về không gian, phù hợp với kiến trúc cảnh quan của khu vực.
* Tiến độ: Đã hoàn thiện.
Nhà máy đóng tàu mới của Ba Son ở đâu?
Ngày 29/5/2015, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã phê duyệt Dự án di dời và đầu tư xây dựng Nhà máy đóng tàu Ba Son mới tại Khu công nghiệp Phú Mỹ I. Địa chỉ tại thị trấn Phú Mỹ, huyện Tân Thành. , Tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu. Sau hơn 5 năm xây dựng, nhà máy mới đã được trang bị cơ sở hạ tầng, trang thiết bị kỹ thuật hiện đại và đã đi vào hoạt động ổn định:
- Cầu cảng 2 (dài 280 m, rộng 40 m) có thể neo đậu tàu trọng tải đến 150.000 tấn.
- Cầu cảng 3 (dài 130 m, rộng 14 m) có thể neo đậu tàu trọng tải đến 3.000 tấn.
- Sàn nâng (dài 142 m, rộng 22 m) có thể nâng hạ tàu có trọng tải đến 4.500 tấn
- Kết cấu kết nối với cầu cảng nổi 8.500 tấn và hệ thống kè bảo vệ có tổng chiều dài 730 m.
- Còn lại là các phân xưởng (gia công vỏ tàu, xưởng phun sơn, vũ khí – điện tử, trang trí…) và nhà điều hành 9 tầng, văn phòng công cộng, căn tin,…
Nhà máy đóng tàu Ba Son mới có công suất:
- Đóng mới tàu mặt nước (cho Hải quân, Cảnh sát biển, Kiểm ngư), Tàu phụ trợ, Tàu chuyên dụng, Tàu vận tải quân sự, v.v. đến 10.000 DWT với lượng choán nước đến 4.500 tấn.
- Sửa chữa tàu quân sự các loại đến 10.000 DWT, công suất 25 – 30 chiếc/năm.
- Sửa chữa phương tiện vận tải đến 150.000 DWT, công suất 50-60 chiếc/năm.
Việc di dời Nhà máy đóng tàu Ba Son ra khỏi nội đô đã giảm áp lực giao thông, tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội cho quận 1, quận 4 và vùng lõi trung tâm TP.HCM nói chung.
